Tầng ozone của trái đất, biểu tượng ban đầu của sự suy thoái môi trường toàn cầu, đang được cải thiện và trên đà phục hồi vào giữa thế kỷ 21. 

Hình ảnh minh họa tầng ozon

Trong 30 năm qua, con người đã loại bỏ thành công nhiều loại hóa chất gây hại cho tầng ozone. Và lá chắn khí quyển nằm trong tầng bình lưu cách bề mặt Trái đất khoảng 9 đến 18 dặm.

Ozone trong khí quyển hấp thụ bức xạ cực tím từ mặt trời, đặc biệt là tia UVB có hại.  Việc tiếp xúc với tia UVB làm tăng nguy cơ ung thư da và đục thủy tinh thể. Và nó cũng như gây thiệt hại cho thực vật và hệ sinh thái biển. Ozone trong khí quyển đôi khi được dán nhãn là ozon “tốt”. Ozon “tốt” có vai trog bảo vệ của nó. Và không nên nhầm lẫn với ozone tầng đối lưu hoặc tầng mặt đất. Còn ozone “xấu”, một thành phần chính của ô nhiễm không khí có liên quan đến bệnh hô hấp.

Ozone (O3) là một loại khí có tính phản ứng cao, phân tử của nó bao gồm ba nguyên tử oxy. Nồng độ của nó trong khí quyển dao động một cách tự nhiên tùy theo mùa và vĩ độ. Nhìn chung nó ổn định khi các phép đo toàn cầu bắt đầu vào năm 1957 . 

Tầng ozone có “lỗ thủng”

---

Năm 1974, Mario Molina và Sherwood Rowland, hai nhà hóa học tại Đại học California, Irvine, đã xuất bản một bài báo trên tạp chí Nature mô tả chi tiết các mối đe dọa đối với tầng ozone từ khí chlorofluorocarbon (CFC). Khí CFC thường được sử dụng trong bình xịt khí dung và làm chất làm mát trong nhiều tủ lạnh. Khi chúng tới tầng bình lưu, tia UV của mặt trời sẽ phân hủy CFC thành các chất như clo.

Nghiên cứu đột phá này – nhờ đó họ đã được trao giải Nobel hóa học năm 1995. Nó đã kết luận rằng bầu khí quyển có “khả năng hấp thụ hữu hạn các nguyên tử clo” trong tầng bình lưu.

Theo Cơ quan Bảo vệ Môi trường Hoa Kỳ, một nguyên tử clo có thể phá hủy hơn 100.000 phân tử ozone , loại bỏ ozone nhanh hơn nhiều so với tốc độ có thể thay thế nó.

Nghiên cứu của Molina và Rowland được xác thực vào năm 1985, khi một nhóm các nhà khoa học người Anh tìm thấy một lỗ hổng trên tầng ozone ở Nam Cực mà sau này có liên quan đến CFC. “Lỗ hổng” thực chất là một khu vực của tầng bình lưu có nồng độ ozone cực thấp tái diễn hàng năm vào đầu mùa xuân Nam bán cầu (tháng 8 đến tháng 10).

Hình ảnh tầng ozon trên Trái Đất

Theo một nghiên cứu năm 2020 được công bố trên tạp chí Nature Climate Change , tại Bắc Cực, tầng ozone bị suy thoái là nguyên nhân gây ra tốc độ nóng lên nhanh chóng ở Bắc Cực . CFC là loại khí nhà kính mạnh hơn carbon dioxide, loại khí làm nóng lên hành tinh phổ biến nhất. 

Hiện trạng tầng ozone hiện nay

---

Trong một báo cáo đưa ra vào đầu năm 2023 , các nhà khoa học theo dõi tầng ozone rằng bầu khí quyển Trái đất đang phục hồi. Tầng ozone sẽ được phục hồi về năm 1980—trước khi lỗ thủng tầng ozone xuất hiện—vào năm 2040. Các lỗ thủng tầng ozone nhiều hơn ở Bắc Cực – Nam Cực sẽ lần lượt phục hồi vào năm 2045 và 2066. 

Tiến bộ này là nhờ Nghị định thư Montreal về các chất làm suy giảm tầng ozone. Một thỏa thuận mang tính bước ngoặt được 197 quốc gia thành viên Liên hợp quốc ký kết vào năm 1987. Thỏa thuận này nhằm loại bỏ dần các chất làm suy giảm tầng ozone. Nếu không có hiệp ước, EPA ước tính Hoa Kỳ sẽ có thêm 280 triệu ca ung thư da, 1,5 triệu ca tử vong do ung thư da và 45 triệu ca đục thủy tinh thể và thế giới sẽ nóng hơn ít nhất 25%.

Gần như các hóa chất phá hủy tầng ozone bị Nghị định thư Montreal cấm đã bị loại bỏ. Bên cạnh đó một số loại khí độc hại vẫn được sử dụng. Hydrochlorofluorocarbons (HCFC), chất thay thế chuyển tiếp ít gây hại hơn nhưng vẫn có hại cho tầng ozone. Vẫn đang và còn được sử dụng ở một số quốc gia. HCFC là loại khí nhà kính mạnh có khả năng giữ nhiệt và gây ra biến đổi khí hậu .

Mặc dù HFC chiếm một phần nhỏ lượng khí thải so với CO2 và các loại khí nhà kính khác. HFC làm nóng lên hành tinh của chúng ta. Nó đã thúc đẩy việc bổ sung Nghị định thư Montreal, Bản sửa đổi Kigali vào năm 2016. Bản sửa đổi, có hiệu lực vào 1/2019, nhằm mục đích cắt giảm hơn 80% việc sử dụng HFC trong ba thập kỷ tới. 

Hình ảnh minh họa khí CO2

Trong khi đó, các công ty và nhà khoa học đang nghiên cứu các giải pháp thay thế. Các giải pháp phải thân thiện môi trường giúp giảm hoặc loại bỏ sự phụ thuộc vào hóa chất.

VISECO.VN rất cảm ơn các bạn đã dành thời gian theo dõi bài viết!

(Nguồn: Tổng hợp)

---